|
Đấu
thầu thành đấu giá?!
 Hiện
tượng phá giá trong đấu thầu xây
dựng đang là một vấn đề
nhức nhối. Theo Hiệp hội Nhà thầu
VN, có những công trình có giá trúng thầu
chỉ bằng chưa đầy 50% giá gói
thầu như gói R5 dự án quốc lộ 18A,
gói 2A hầm Hải Vân giá trúng thầu bằng
34,3%, còn gói 2B chỉ bằng 28,9% giá gói
thầu theo dự án được duyệt. Có
nhiều gói thầu chênh lệch giữa giá
thắng thầu và giá gói thầu lên tới vài
trǎm tỉ đồng, như gói thầu xây
dựng dự án cảng Cái Lân. Nhà thầu
dự án đường Bắc Ninh - Nội Bài
bỏ giá thầu trên 600 tỉ đồng nhưng
thắng thầu nhờ kèm theo một thư
giảm giá tới 223 tỉ đồng...
"Cái
chết từ từ"
Giá gọi thầu và giá trúng thầu có thể
chênh lệch hàng trǎm tỉ đồng.
Với nhiều nhà thầu xây dựng, phá giá
đã trở thành cách thức hợp pháp
chủ yếu để thắng thầu. Tuy nhiên,
thắng thầu như vậy cũng chỉ có
nghĩa một "cái chết từ từ"
với nhà thầu và chất lượng công trình
kém cho chủ đầu tư.
Theo tiến sĩ Vũ Khoa, Chủ tịch
Hiệp hội Nhà thầu xây dựng VN, mặc
dù bị chỉ trích là "uống thuốc
độc để giải khát", nhưng phá
giá vẫn được nhiều nhà thầu
coi như biện pháp chủ yếu để
thắng thầu. Ông Nguyễn Ngọc Long, Phó
Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn xây
dựng VN cho biết có nhà thầu vào phút chót
đã nộp phong bì giảm giá tới 50 tỉ
đồng để trúng thầu với giá
bằng chưa tới 60% giá thầu. Đây là
những "thiệt thòi" mà có lẽ
chỉ những người quản lý doanh
nghiệp nhà nước mới dám tự
nguyện gánh lấy. Với 5.000 nhà thầu xây
dựng trên cả nước, với cung cách
đấu thầu như thế này, khó ai có
thể ước tính hết giá trị chênh
lệch giữa giá trúng thầu và giá gọi
thầu của các dự án xây dựng trong
mỗi nǎm.
Nguyên nhân của tình trạng phá giá có
nhiều, nhưng yếu tố được
nhiều nhà thầu nêu ra nhất (để
tự bào chữa) là: Cần việc làm,
cần có nguồn thu để cân đối các
khoản chi trước mắt, dù rằng
kết cục vẫn là thua lỗ. Và điều
đáng kể nhất là: Pháp luật hiện không
cấm các nhà thầu phá giá. Quy chế đấu
thầu theo Nghị định 88/CP và 14/CP đều
quy định nhà thầu nào có giá thấp
nhất sẽ được công nhận là
thắng thầu. Cũng theo ý kiến của ông
Vũ Khoa, quy chế đấu thầu hiện
nay thúc đẩy phá giá, tạo ra phong trào
đại hạ giá trong đấu thầu.
Mặc dù Pháp lệnh Giá đã được
ban hành và có quy định chống bán phá giá,
nhưng những quy định này còn chưa chính
xác và đầy đủ, vì thế vào
thời điểm này khó có thể áp dụng
được cho riêng ngành xây dựng.
Trách nhiệm trước hết thuộc về
chủ đầu tư
Dù với động cơ nào, việc phá giá
thầu với mức độ lớn như
hiện nay không thể cho kết quả tốt
đẹp. Hàng nǎm, chúng ta dành khoảng 30%
GDP (tương đương 150.000 tỉ đồng)
cho các công trình xây dựng. Hậu quả tai
hại của việc phá giá nhưng trúng
thầu là rất lớn: chất lượng công
trình tồi tệ, tiến độ thi công kéo
dài hàng chục tháng, có những công trình đã
hoàn thành cả nǎm trời nhưng không
thể thanh, quyết toán...
Với nhà thầu, trúng thầu như vậy
chỉ là tránh khỏi "cái chết tức thì".
Người ta biết rằng chi phí cho vật
liệu trong công trình xây dựng đã chiếm
từ 60% - 80% giá trị công trình. Như vậy
không cần phải tính toán nhiều cũng
thấy phá giá tới 50% thì khó nói tới
lợi nhuận được. Nợ tồn
đọng của một số doanh nghiệp xây
lắp trong ngành giao thông đã lên tới con
số nghìn tỉ đồng. Nếu nhà
thầu xoay xở theo cách nào đó để có
một khoản lợi nhuận thì trường
hợp thường xảy ra là công trình sẽ
được thi công không đúng thiết
kế ban đầu. Vì vậy nhiều nước
đã phải quy định giá dự thầu
hợp lệ không được thấp hơn
giá thành.
Tuy nhiên VN đang đi theo phương án khác.
Để biện minh cho quy chế đấu
thầu, một số quan chức đã dẫn
ra ví dụ dự án đường 5, tuy giá trúng
thầu thấp cách xa giá gọi thầu, nhưng
nhà thầu vẫn có lãi! Tuy nhiên lập
luận này chỉ làm rõ hơn một vấn
đề khác trong đấu thầu: Nǎng
lực của những người lập ra giá
gói thầu quá thấp, giá gọi thầu quá
cao so với thực tế và khoản lãng phí cũng
là khó tưởng tượng được.
Chống phá giá, cách nào?
Ông Phạm Sĩ Liêm, Tổng thư ký Hội Xây
dựng VN, cho rằng đối sách đầu
tiên là phải sửa đổi, bổ sung qui
chế đấu thầu theo hướng khi xét
trúng thầu sẽ loại bỏ ngay giá dự
thầu thấp hơn giá thành. Tiếp dó
cần qui định chặt chẽ việc
lập và thẩm định giá gói thầu,
phần việc này phải do doanh nghiệp
thầm định giá có đủ điều
kiện và đủ thẩm định viên
về giá thực hiện.
Để việc đấu thầu được
tổ chức một cách chuyên nghiệp, ông Liêm
đề nghị thành lập trung tâm giao
dịch xây dựng đặt tại hai đầu
Hà Nội và TPHCM. Đây là mô hình Trung Quốc
đang áp dụng thành công, có nhiệm vụ
tạo điều kiện, giúp đỡ, hướng
dẫn kiểm tra, kiểm soát các hoạt động
đấu thầu và ký kết các hợp đồng
xây dựng. "Giải pháp đưa ra giá sàn
hoặc giá trần chưa phải đã tốt
- theo Đại tá Phạm Gia Thọ, Tổng giám
đọc Tổng công ty Thành An (Bộ Quốc
phòng), muốn có một giá xét thầu
được duyệt phải thông qua nhiều
công đoạn: lập, thẩm định, ký
duyệt, đóng dấu nên khó có thể
giữ bí mật tuyệt đối và hiện
tượng chạy chọt mua bán giá xét
thầu không thể tránh khỏi.
Mặt khác, do chất lượng hồ sơ
thiết kế kỹ thuật, dự toán
thiết kế nhiều công trình chưa đạt
yêu cầu nên khi lập giá xét thầu sẽ
bộc lộ những sai sót nhất định.
ông Thọ đưa phương án đấu
thầu hai túi hồ sơ, chỉ những nhà
thầu đạt điểm kĩ thuật qui
định mới mở đến túi về giá
để xét thầu. Ngoài ra cần bổ sung
khái niệm "giá bỏ thầu trung bình".
Thống kê các gói thầu quốc tế tại
nước ta cho thấy giá bỏ thầu trung bình
đều có chỉ số nhỏ hơn giá
được tính đúng từ 8-12%, vì
vậy coi đây là cẻn cứ để
xét thầu và chỉ khi nào mở thầu
hết mới tính được chỉ số
này nên tình trạng móc ngoặc mua bán giá xét
thầu sẽ chấm dứt. Chúng ta cần
nhận thức rõ ràng đấu thầu chi là
một phương thức lựa chọn nhà
thầu có đủ nẻng lực về
kỹ thuật và tài chính đáp ứng yêu
cầu của gói thầu. Còn khâu quan trọng có
tính chất quyết định phải là khâu
hợp đồng và quản lý việc thực
hiện hợp đồng. Chỉ như vậy
mới đem lại hiệu quả trực
tiếp về mục tiêu tiến độ
chất lượng lẫn giá cả của gói
thầu, chứ không phải cứ trúng thầu
là xong mọi chuyện như lâu nay.
|
